Goed slapen is erg belangrijk. Als onze nachtrust wordt verstoord, gaat er van alles mis. De mens lijkt biologisch gezien opvallend veel op een muis. Daarom zijn Amerikaanse onderzoekers eens dieper in de slaapgewoonten van deze kleine knaagdieren gedoken.
Een nieuwe studie naar de biologische verschillen tussen vrouwtjes- en mannetjesmuizen laat zien dat vrouwtjes korter slapen, vaker wakker worden, en minder herstellende nachtrust krijgen. Wat zegt dat over ons?
Slaapverschillen tussen de seksen
De verschillen in slaapgewoonten bij muizen zijn opmerkelijk. Ze werpen volgens wetenschappers van de University of Colorado Boulder ook nieuw licht op de verschillen in slaap tussen mannen en vrouwen en de biologische factoren die daaraan bijdragen. “Bij de mens worden slaapverschillen tussen mannen en vrouwen vaak toegeschreven aan leefstijl en het uitvoeren van zorgtaken”, legt hoofdonderzoeker Rachel Rowe uit. “Onze resultaten tonen aan dat biologische factoren mogelijk een grotere rol spelen dan eerder gedacht.”
Slaaponderzoek heeft de afgelopen jaren een enorme vlucht genomen, maar vrouwen zijn in veel onderzoeken nog steeds ondervertegenwoordigd. En ook in dierstudies komt de vrouwelijke kant er maar bekaaid vanaf. Dit leidt volgens het onderzoeksteam tot scheve conclusies over onder andere de effectiviteit en bijwerkingen van slaapmedicijnen.
Hoe slapen muizen?
Voor het onderzoek zijn 267 muizen in het lab bestudeerd. Met behulp van ultragevoelige bewegingssensoren is hun slaapgedrag minutieus vastgelegd. Het resultaat: mannetjesmuizen bleken gemiddeld 670 minuten per etmaal te slapen, bijna een uur meer dan vrouwtjes. Die extra slaap bij mannetjes bleek vooral te bestaan uit de ‘Non-Rapid Eye Movement’-slaap (NREM), de fase waarin het lichaam zichzelf herstelt.
Muizen zijn nachtdieren, we typeren ze als ‘polyfasische slapers’: ze slapen in korte periodes, worden even wakker om hun omgeving te checken, en vallen dan weer in slaap. Bij vrouwtjes blijken deze slaapperiodes nog korter en fragmentarischer te zijn dan bij mannetjes.
Evolutie en hormonen
Dit patroon is niet uniek voor muizen. Ook bij andere dieren – zoals fruitvliegen, ratten en vogels – zijn vergelijkbare verschillen gevonden. Evolutionair gezien is dit logisch, vertelt Rowe. “Vrouwtjes zijn biologisch ontworpen om alerter te zijn en sneller te reageren op hun omgeving. Dit komt waarschijnlijk door hun rol in de zorg voor de jongen. Als vrouwen net zo diep zouden slapen als mannen, zouden we niet verder komen als soort.”
Stresshormonen zoals cortisol en geslachtshormonen spelen waarschijnlijk een belangrijke rol bij deze sekseverschillen. Wetenschappers leiden dit bijvoorbeeld af uit het feit dat vrouwen vaak slechter slapen in de fase van hun menstruatiecyclus waarin de oestrogeen- en progesteronspiegels laag zijn. Rowe benadrukt dat het heel normaal is dat vrouwen minder slapen: “Mogelijk stressen we onnodig over onze nachtrust, omdat we het slaappatroon vergelijken met dat van onze partner. We denken dat er iets mis is, maar het zou heel goed een normaal slaapprofiel kunnen zijn voor vrouwen.”
Gelijkheid
Deze studie toont aan dat er nog veel werk aan de winkel is wat betreft gendergelijkheid in wetenschappelijk onderzoek. Toen onderzoekers een slaaptherapie onder de loep namen die het beste werkt bij vrouwtjesmuizen, bleek die alleen effectief als de steekproef gelijk verdeeld was tussen mannetjes en vrouwtjes. Bij een scheve verdeling dreigt het gevaar dat de behandeling ten onrechte als ineffectief wordt bestempeld, of zien wetenschappers bijwerkingen voor vrouwen mogelijk over het hoofd. “Het duurt vaak decennia voordat een ontdekking in het lab haar weg vindt naar de kliniek”, zegt Rowe. “Misschien duurt dit zo lang omdat sekse niet voldoende wordt meegewogen.”
Waarom hebben we dit nu pas ontdekt?
De onderzoekers pleiten voor een gelijke vertegenwoordiging van mannetjes en vrouwtjes in studies, aparte data-analyse per sekse en een heroverweging van eerdere onderzoeken waarin vrouwen zijn ondervertegenwoordigd. “Het meest verrassende aan dit onderzoek is niet dat mannetjes- en vrouwtjesmuizen verschillend slapen”, besluit Rowe. “Het is dat niemand dit eerder grondig heeft aangetoond. Dit hadden we al lang moeten weten.”
Bron: Scientias