Op 17 maart 2020 kreeg BPRC toestemming van de Centrale Commissie Dierproeven voor COVID-19 werk. Een jaar later hebben de BPRC apen meegewerkt aan twaalf vaccins en één medicijn.
Apen hielpen BPRC eerder in de strijd tegen mazelen, de pokken, tuberculose, hiv en polio. Apen spelen al decennia een cruciale rol in de biomedische wetenschap. En ook nu tijdens de coronacrisis doet BPRC weer een beroep op ze. BPRC blikt terug op het afgelopen jaar.
Toestemming voor infectiemodel
Vaccins beschermen ons tegen ernstige ziektes, van medicijnen is het juist de bedoeling dat ze ons beter maken. Voor we de vraag kunnen beantwoorden of vaccins en medicijnen werken moeten we daarom eerst weten wat het ziektebeeld is zónder het vaccin of medicijn. In proefdieren en dus ook in apen noemen we dat ‘het infectiemodel opzetten’. De toestemming van de Centrale Commissie Dierproeven hield in dat BPRC een COVID-19-model mocht opzetten en daarna vaccins en medicijnen tegen deze ziekte mocht onderzoeken. Bij het opzetten van een nieuw proefdiermodel komt veel kijken.
Veilig
Allereerst veiligheid. SARS-CoV-2 is ingeschaald op veiligheidsniveau 3. Dit is het hoogste veiligheidsniveau waarop BPRC kan en mag werken en dat we ook gebruiken voor bijvoorbeeld ons tuberculose-onderzoek. De niveau 3 laboratoria en dierverblijven zijn volledig afgesloten van de buitenlucht via zogenaamde hepafilters. Deze filteren alle ziekteverwekkende deeltjes uit de afgezogen lucht. Medewerkers zijn volledig beschermd omdat zij werken in zogenaamde ‘maanpakken’ en zij hepa-gefilterde lucht inademen via een speciaal masker.
Waar haal je een virus vandaan?
Met toestemming van de Centrale Commissie Dierproeven en de juiste veiligheidsmaatregelen ben je er nog niet. Want waar haal je bijvoorbeeld een virus vandaan? Binnen Europa is dat goed geregeld. Het European Virus Archive is een soort supermarkt voor virussen. Voor onderzoeksdoeleinden kun je daar een aanvraag indienen voor goed-gekarakteriseerde virussen. Wij deden een verzoek om te mogen werken met een virusisolaat uit München dat afkomstig was uit een reiziger die, geïnfecteerd met SARS-CoV-2, terugkeerde uit Wuhan.
Van weinig naar heel veel virus
En dan is het ineens echt zover. Dan staat er een koerier voor de deur met een grote doos droogijs (-80˚C) met daarin een zorgvuldig verpakt ampulletje met het virus waar de hele wereld om lijkt te draaien. Een hele onderzoekslijn opzetten met één ampul gaat niet, dus kweekten we het virus op een cellijn, om de virusdeeltjes te vermeerderen en een eigen voorraad aan te leggen. De voorraad virus in de ultravriezer is niet alleen nodig om het proefdiermodel op te zetten maar ook om allerlei laboratoriumtesten op te zetten en te valideren.
Dierenwelzijn
Terwijl we druk waren met deze voorbereidingen hoorden wij natuurlijk ook via de media over doodzieke mensen op de ic’s. Een beetje bezorgd waren we wel, wat zou het virus doen met onze apen? In wetenschappelijke vakbladen was daar toen nog weinig over bekend. Dankzij samenwerking met Erasmus MC wisten we dat onze apen bevattelijk zijn voor het virus en dat de infectie milde COVID-19 verschijnselen veroorzaakt. Toch was de eerste experimentele infectie bij BPRC erg spannend. Zowel voor de dierverzorgers, de dierenartsen als de onderzoekers. We hebben de infectie en bijbehorende ziekteverschijnselen in apen nauwkeurig in kaart gebracht. Gelukkig zagen we geen onverwachte verschijnselen. Op basis van onder andere CT-scans weten we nu dat SARS-CoV-2 infectie in apen vergelijkbaar is met een milde infectie in mensen.
Twaalf maanden, twaalf potentiële vaccins
Dat we na twaalf maanden precies twaalf vaccins hebben getest is natuurlijk toeval. Maar het illustreert wel dat het afgelopen jaar soms een behoorlijke achtbaan was. Over de hele wereld waren universiteiten, onderzoeksinstituten en bedrijven bezig met de ontwikkeling van COVID-19-vaccins, voorbereidingen van klinische trials met mensen en overleg met toezichthouders. Niemand zat te wachten op vertraging. Apen-studies zijn een belangrijke schakel in de COVID-19-vaccin ontwikkeling, de druk was hoog, je wilt niet dat de ontwikkeling van een veelbelovende vaccinkandidaat vertraging oploopt.
In de frontlinie
Het afgelopen jaar heeft BPRC in de frontlinie gestaan van de COVID-19 epidemie. En ondanks dat de reden van ons onderzoek niet leuk was, waren het ook hele spannende tijden. Dit is waar BPRC goed in is, de schakel zijn tussen fundamenteel en toegepast wetenschappelijk onderzoek. De pandemie maakte ons werk ineens héél zichtbaar.
Resultaat
Werken in de frontlinie betekent ook een vertrouwensband. Onze wetenschappelijke partners vertrouwen erop dat wij geen uitspraken doen over hun vaccins en/of medicijnen. Zij zijn de ontwikkelaars, en BPRC is een van de belangrijke schakels binnen het hele proces. Het is niet aan ons om de resultaten naar buiten te brengen. Maar we zijn enorm trots dat we kunnen zeggen dat intussen één van de mede door ons geteste vaccins goedgekeurd is door EMA en FDA, en daarmee één van de vier vaccins die is goedgekeurd voor gebruik in mensen.
Hoe nu verder
Het coronavirus is nog niet uitgeraasd. Nog steeds maakt het iedere dag slachtoffers. Het is aan de vaccins om hier een einde aan te maken. De grote vraag is nu of de goedgekeurde vaccins voldoende zijn om alle nieuwe virusvarianten te weerstaan.
Bron: BPRC